,,Pan Tadeusz” - media pamięci Andrzeja Waśki dyskusja panelowa

Maria Gudro-Homicka

W dniu 26 listopada 2022r. w godzinach 11.00-12,30, w ramach Targów Książki historycznej, w Sali Koncertowej Zamku Królewskiego odbyła się dyskusja panelowa o książce prof. Andrzeja Waśki pt. ,,Pan Tadeusz – media pamięci”.
W dyskusji pod tytułem: ,,Pan Tadeusz – między dawnymi a młodszymi laty” udział wzięli: prof. Andrzej Waśko, autor książki, prof. Ewa Hoffman-Piotrowska (UW) i prof. Ewa Szczeglacka – Pawłowska (UKSW). Dyskusję prowadził redaktor Wacława Holewiński.
Uczestnikami spotkania byli nauczyciele akademiccy - poloniści i historycy, nauczyciele praktycy, przedstawiciele Stowarzyszenia Nauczycieli Polonistów.
Dyskusję otworzył pan Wacław Holewiński, który zaprosił Autora, p. Prof. Andrzeja Waśko do przedstawienia książki. Jako pierwsza zabrała głos prof. Ewa Hoffman, która zwróciła uwagę na otwartość semantyczną dzieła i zadała pytanie, czy to było zamierzone przez Adama Mickiewicza. W odpowiedzi prof. A. Waśko zwrócił uwagę, że dzieło dojrzewa z czytelnikiem, zawsze będzie twórcze, wpisuje się w niekończące się debaty, to nie są tylko słowa tekstu. Kolejne pytanie do Autora dotyczyło tytułu książki, dlaczego podtytuł brzmi: media pamięci?, W odpowiedzi usłyszeliśmy, że Autor wybrał 20 rekwizytów, w tym pieśni ludowe, anegdoty, wypowiedzi bohaterów, mówiących różnymi językami, np.: Telimena - językiem oświecenia, ksiądz Robak- językiem baroku.
Kolejnym omawianym wątkiem był ,,Pan Tadeusz” jako epopeja. Z wypowiedzi dyskutantów wynikało, że Mickiewicz przedstawił w dziele doświadczenia trzech pokoleń- które konfrontuje ze sobą, biorą udział w Konstytucji 3 Maja, Konfederacji, przodkowie Zofii i Tadeusza. Należy zastanowić się, co powiedzieć naszym dzieciom o Targowicy, o tym , w jaki sposób Sędzia Soplica zdobył majątek?. Mickiewicz, pisał PT po powstaniu listopadowym, ale dużo wiedział o losach powstania, o dramacie narodu polskiego. W utworze wyraził, że trzeba mieć nadzieję na odzyskanie niepodległości w rozedrganych czasach napoleońskich. To utwór romantyczny. Jacek Soplica umiera fizycznie i symbolicznie jako model romantyczny. Jeśli chodzi o Zosię i Tadeusza , młode pokolenie, które nie ma nic wspólnego z romantyzmem, Mickiewicz pokłada w nich nadzieję, że dokonają zmian, przeprowadza reformy, uwłaszczenie chłopów. Te zmiany są idealizowane przez Mickiewicza, ale marzył o tym i wyraził w utworze..
Pokazując Zaścianek, Mickiewicz chce pokazać przemiany, jakie zachodzą w społeczności Polaków. Z sympatią mówi o Maćku Dobrzyńskim, jednak Telimena jest postawiona w opozycji mieszkańców zaścianka. Zaścianek w opozycji demokratycznej jest postrzegany jako anachronizm. PT jest historycznie rzetelny- pokazuje konflikty społeczności polskiej.
Jak czytać PT? Czy jako iluzję rzeczywistości czy prawdę.
Autor książki zwraca uwagę na szczegóły, detale, obrazy dnia codziennego w PT, które pokazują prawdę, w której można się przejrzeć.
Kolejny wątek w PT to Zajazd, kiedy sąsiad wystąpił przeciwko sąsiadowi. Zajazd pokazuje dramatyczne zachowania Polaków wobec Polaków w obliczu nieszczęścia ojczyzny., w chwili, kiedy należy walczyć o ojczyznę. Jednak prywatność nie zwyciężyła.
Profesor Waśko pokazuje w książce, że PT to dzieło ukazujące romantyzm polityczny., to dzieło polityczne. Konflikt między Soplicami i Dobrzynem to konflikt polityczny.
Telimena prezentuje polityczna nowoczesność.
Paneliści zwrócili również uwagę na język utworu- poetyckie środki wyrazu, przykłady staropolskiego języka, bogactwo opisów, słownictwo dotyczące codziennego życia w polu, przy stole, podczas rozmowy dyplomatycznej, opisy zwyczajów, obyczajów, na wielką liryczność dzieła itp.

Jak odebrali Pana Tadeusza rodacy na emigracji .Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid, Zygmunt Krasiński?
Recenzje były bardzo negatywne . Jednak w 1940r., kiedy Krasiński wrócił do lektury PT, powiedział: - To jest epopeja narodowa.

Dlaczego po ukazaniu się PT, Mickiewicz przestał pisać? To legenda. Mickiewicz dużo pisał, ale nie wydawał. Wiele Jego utworów zostało zniszczonych przez Niego.
Pewne jest, że Mickiewicz do napisania dobrego utworu musiał mieć natchnienie i przyjaciół. O czym napisał w Epilogu: ,,Każdy ptak chłopcu jedno pióro zrucił,
On zrobił skrzydła i do swoich wrócił”
Pióro to jego przyjaciele w Paryżu, którzy wspierali Mickiewicza, przekazywali różne piękne słowa, treści piosenek ludowych , ciekawostki, anegdoty. Skrzydła to symbol tęsknoty za ojczyzną.
Profesor Waśko zwrócił uwagę na Gerwazego, który jest doskonałym mówcą.
Podkreślił, że Pan Tadeusz to synteza literatury polskiej, ogromny szacunek poety dla wcześniejszych epok literackich, prawda romantyczna .
Tadeusz jest bohaterem niedokończonym, on się dopiero tworzy, dlatego, Pan Tadeusz to utwór otwarty…

Wnioski:
Książka ,,Pan Tadeusz” to książka dla nauczycieli akademickich i dla nauczycieli praktyków, pracujących na wszystkich etapach kształcenia. Powinna trafić do szkol i nauczycieli.
,,Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza należy czytać dzieciom od najmłodszych lat, aby poznali piękny język XVIII i XIX wieku, który stanowi podstawę współczesnego języka polskiego.