"W polskiej szkole" Warsztaty dla nauczycieli

Poszkoleniowe refleksje z udziału w ogólnopolskich warsztatach dla nauczycieli pt.: „W polskiej szkole”, które odbyły się w Centrum Szkoleniowym w Sulejówku, w dniach 11-12.05.2018 r. , a zorganizowane zostały przez OŚRODEK ROZWOJU EDUKACJI w  Warszawie

         Z ramienia SNaP-u w szkoleniu wziął udział Jarosław Wowak. Celem organizowanego przez ORE kursu było zwrócenie uwagi na problem nauczania języka polskiego jako obcego w polskiej szkole, a wiążącego się z coraz to większą liczbą uczniów pochodzących z krajów obcych i problemem migracji.

Warsztaty rozpoczęła p. prof. Małgorzata Pamuła-Behrens z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, która przedstawiła cele i założenia oraz przybliżyła metodę JES-PL. Zwróciła uwagę, iż edukacja polska stoi wobec wyzwania zapewnienia wsparcia szkołom i udzielenia pomocy uczniom z doświadczeniem migracji, bo uczniów tych każdego roku przybywa. W ostatnich pięciu latach ich liczba wzrosła pięciokrotnie. Podczas spotkania  przedstawiła refleksję na temat pracy z uczniami z doświadczeniem migracji, a także zaprezentowała metodę JES-PL oraz materiały edukacyjne „W polskiej szkole”, które powstały na zamówienie Ministerstwa Edukacji Narodowej w ramach projektu mającego na celu wspieranie uczniów cudzoziemskich oraz szkół prowadzących oddziały przygotowawcze. Podkreśliła, że w nauczaniu i uczeniu się uczniów z doświadczeniem migracji konieczna i najważniejsza jest dobrze pomyślana edukacja językowa, której celem jest poznanie języka jako narzędzia umożliwiającego poznawanie świata i nawiązywanie z nim relacji. Nauczyciel natomiast powinien wspierać budowanie podstaw do poznawania, rozumienia i używania tekstów specjalistycznych odnoszących się do przedmiotów szkolnych silnie powiązanych z dziedzinami wiedzy, z ich charakterystyczną terminologią, odbiegającą od codziennej, nawet starannej polszczyzny. Język, w sytuacji szkolnej, z jednej strony jest przedmiotem poznania, a z drugiej umożliwia uczenie się i prezentowanie tego, czego się nauczyliśmy - mówiła p. profesor. Szkolna edukacja językowa powinna zatem umożliwiać uczniom pokonanie kolejnych barier i przejście od 1) konstruowania wypowiedzi dotyczącej wiedzy zdroworozsądkowej z użyciem języka komunikacji do 2) budowania wypowiedzi dotyczącej wiedzy zdroworozsądkowej w sposób bardziej abstrakcyjny, a w języku „szkolnym”, a w końcu do 3) konstruowania wypowiedzi na temat poznanych wiadomości w języku specjalistycznym.

         Natomiast warunkiem dobrej integracji i sukcesu ekonomicznego zarówno osób przyjeżdżających, jak i społeczeństwa przyjmującego jest dobrej jakości edukacja włączająca, oparta na solidnej znajomości języka i kultury kraju przyjmującego oraz na szacunku dla osób przybywających.

Ważnym elementem były wypracowane przez wszystkich uczestników materiały dydaktyczne na każdy z poziomów nauczania do przedmiotów matematyczno-przyrodniczych oraz humanistycznych, w tym ze szczególnym zwróceniem uwagi na specyfikę języka polskiego oraz słownictwo, które diametralnie różni się na poszczególnych przedmiotach oraz poziomach kształcenia.

         Nauczyciele poznali nie tylko technikę prowadzenia-nauczania uczniów cudzoziemskich, ale także, jak ważne są aspekty kulturowe, które mogą mieć niekiedy kluczowe znaczenie w rozumieniu i pojmowaniu realiów danego kraju. Zostały omówione różne metody kształcenia sprawności językowych (m.in.: analizy i twórczego naśladowania wzorów, norm i instrukcji, wywoływania wypowiedzi uczniów przez kontakt z tekstem ikonicznym, przekładu intersemiotycznego oraz podkreślono rolę komunikacji w kształceniu w/w sprawności.

         Bardzo ważne okazały się rady oraz wskazówki dotyczące oceniania uczniów cudzoziemskich, które z reguły sprawiają nauczycielom problem oraz budzą kontrowersje wśród uczniów. Należy jednak pamiętać o podstawowych zasadach, które dotyczą odpowiedzi na nurtujące pytania:

• Jak oceniać wiadomości i umiejętności ucznia cudzoziemskiego, którego znajomość języka polskiego jest bardzo słaba?

Niezbędna jest indywidualizacja nauczania i stosowanie odrębnych kryteriów oceniania różnych sfer aktywności ucznia. Należy stosować inne niż dla uczniów polskich sposoby sprawdzania wiedzy (uproszczone polecenia, teksty spreparowane w testach, wykorzystanie rysunków, schematów, tabel, wykresów itp.).

• Czy od uczniów cudzoziemskich należy wymagać czytania lektur przewidzianych w podstawie programowej?

Absolutnie nie! Treść lektur uczniowie powinni poznać ze specjalnie spreparowanych dla nich krótkich, jasnych i prostych językowo streszczeń.

• Czy uczeń cudzoziemski, który nie potrafi pisać tekstów w formach wypowiedzi ujętych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, powinien otrzymać końcową ocenę niedostateczną z języka polskiego? Zdecydowanie nie! Nauczyciel polonista może wymagać od ucznia cudzoziemskiego pisemnych odpowiedzi na pytania w formie prostych zdań pojedynczych lub złożonych współrzędnie. W zależności od stopnia opanowania języka polskiego (niezbędna współpraca z nauczycielem uczącym języka polskiego jako drugiego) uczeń może dokonań krótkiego prostego opisu, przebiegu wydarzeń (krótka forma narracyjna). W tych pracach należy dopuścić możliwość popełnienia przez ucznia błędów językowych (fleksyjnych, stylistycznych, składniowych i ortograficznych).
• Czy uczeń cudzoziemski, który porozumiewa się z kolegami, może nie rozumieć wypowiedzi nauczyciela dotyczących treści przedmiotowych?

Tak, ponieważ opanował język komunikacyjny. Słownictwo specjalistyczne związane z przedmiotami nauczania czynią wypowiedzi nauczyciela niezrozumiałymi dla ucznia cudzoziemskiego.

         Dlatego też metoda JES-PL oraz materiały edukacyjne „w polskiej szkole” mają wspierać wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z doświadczeniem migracji, a nauczycielom mają pomóc w osiąganiu jak najlepszych efektów kształcenia. Należy pamiętać, iż na świecie mamy około 7 tys. języków w 150 krajach. Dlatego też pomocne mogą okazać się różnego rodzaju filmy zamieszczone w internecie, np.: narracje migrantów (YouTube czy fundacji na rzecz różnorodności społecznej). Jednak najważniejsze jest indywidualne podejście do każdego ucznia oraz wydobycie tego, co w nim najlepsze i wskazanie, że każdy ma takie same szanse i możliwości.

Opracował:  Jarosław Wowak