Jak kształcić kompetencje kluczowe na poszczególnych etapach nauczania? Szkolenie w Cieszynie, część 2

W dniach 13-16.09.2018 r. w Cieszynie w ODZ odbyło się kolejne szkolenie z zakresu kompetencji kluczowych. Z ramienia SNaP-u udział wziął przewodniczący Jarosław Wowak. Czym są kompetencje kluczowe? Ten problem jest od dawna w kręgu zainteresowań instytucji europejskich. W Zaleceniu Parlamentu Europejskiego i Rady z 2006 r. (Dz. U. L 394 z 30.12.2006, s. 13) czytamy: „Każdy obywatel będzie potrzebował szerokiego wachlarza kompetencji kluczowych, by łatwo przystosować się do szybko zmieniającego się świata, w którym zachodzą rozliczne wzajemne powiązania. Edukacja w swym podwójnym – społecznymi ekonomicznym – wymiarze ma do odegrania zasadniczą rolę polegającą na zapewnieniu nabycia przez obywateli Europy kompetencji kluczowych koniecznych, aby umożliwić im elastyczne dostosowywanie się do takich zmian. […] Kompetencje są definiowane w niniejszym dokumencie jako połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do sytuacji. Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia. W ramach odniesienia ustanowiono osiem kompetencji kluczowych:

porozumiewanie się w języku ojczystym;
porozumiewanie się w językach obcych;
kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne;
kompetencje informatyczne;
umiejętność uczenia się;
kompetencje społeczne i obywatelskie;
inicjatywność i przedsiębiorczość;
świadomość i ekspresja kulturalna.

Nad tymi problemami pochyliliśmy się po raz kolejny, gdyż kompetencje kluczowe uważane są za jednakowo ważne, każda z nich może przyczynić się do udanego życia w społeczeństwie wiedzy. Zakresy wielu spośród tych kompetencji częściowo się pokrywają i są powiązane, aspekty niezbędne w jednej dziedzinie wspierają kompetencje w innej. Do najważniejszych umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego na poszczególnych etapach edukacyjnych należą z kolei: 1. „czytanie, 2. myślenie matematyczne, 3. myślenie naukowe, 4. umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych, 5. umiejętność sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, 6. umiejętność wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji, 7. umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych i uczenia się, 8. umiejętność pracy zespołowej”. Zapisy te obowiązują wszystkich uczących na danym etapie edukacyjnym, a więc są zadaniem każdego nauczyciela, bez względu na nauczany przedmiot. Jednak ze względu na swój ponadprzedmiotowy charakter często są one nieuświadomione, umykają uwadze nauczycieli lub nie są przez nich uważane za „swoje”.

Kompetencje kluczowe a rola nauczycieli

Rozwijanie kompetencji kluczowych w szkole jest możliwe, gdy każdy nauczyciel stworzy uczniom odpowiednie sytuacje dydaktyczne. Najlepiej takie, w których mają oni maksimum samodzielności i biorą sprawy w swoje ręce. Mogą współdecydować o tym, czym się będą zajmować, stawiają cele, planują i organizują swoją pracę, współpracują z innymi, poddają refleksji własne działania, korygują je, wyciągają wnioski. Nauczyciele powinni uczniom takie możliwości stwarzać: stawiać wysokie wymagania, dawać swobodę w działaniu i zapewniać wsparcie na wszystkich etapach pracy (ale nie wyręczać!). Ważne jest, by nastąpiła zmiana tradycyjnych ról – ucznia i nauczyciela. Uczeń, dawniej bierny odbiorca, staje się osobą aktywną, decyzyjną, stawia sobie cele, planuje i organizuje swoją pracę oraz bierze odpowiedzialność za własne uczenie się. Dużo uwagi poświęcono także osobom wspomagającym szkołę i placówki nauczania, gdyż jako osoby odpowiednio przygotowane do wspomagania dyrektorów i nauczycieli w procesie kształcenia, a przede wszystkim podnoszenia kompetencji kluczowych zawsze mogą służyć radą i pomocą.

Temu właśnie poświęcono 2 część szkolenia, gdzie nauczyciele nie tylko poznawali szczegółowe kompetencje na poszczególnych etapach kształcenia, ale przede wszystkim pracowali nad sposobami ich kształcenia w zakresie wiedzy, postaw i umiejętności. odpowiedzialność za własne uczenie się. Wyposażenie młodych ludzi, którzy resztę swojego życia spędzą w epoce informacyjnej w odpowiednie kompetencje kluczowe umożliwi im dostosowanie się do zachodzących zmian, radzenie sobie w rywalizacji o lepszą pracę oraz zapewni sukces zawodowy. Pozwoli im także aktywnie funkcjonować w lokalnym i szerszym społeczeństwie jako obywatelom. Przyczyni się też do ich samorealizacji i osobistego rozwoju, a to jest najważniejsze, tak jak w szkole najważniejsze jest dobro ucznia - pamiętajmy o tym.

Zobacz także galerię zdjęć ze szkolenia.

tekst - Jarosław Wowak
zdjęcia - Jarosław Wowak, Beata Osadnik